Πώς υπολογίζονται οι επιπτώσεις μιας φορολογικής μεταρρύθμισης;

Ο υπολογιστής φόρου σε αυτή την ιστοσελίδα σας επιτρέπει να υπολογίσετε:

  1. πόσο θα σας ζημιώσει ή ευνοήσει μια μεταρρύθμιση στη φορολογία πλούτου / περιουσίας δεδομένου του αφορολόγητου ορίου και του φορολογικού συντελεστή,
  2. πόσο περισσότερο ή λιγότερο θα πρέπει να πληρώσουν άλλοι πολίτες με διαφορετικά μεγέθη πλούτου / περιουσίας,
  3. και πόσα φορολογικά έσοδα θα δημιουργήσει μια τέτοια μεταρρύθμιση.

Για να κατανοήσουμε πως λειτουργεί αυτός ο υπολογιστής, είναι σημαντικό να μιλήσουμε σύντομα για το πως οι οικονομολόγοι προσεγγίζουν τις επιπτώσεις μιας φορολογικής μεταρρύθμισης, και πως συζητούν το "βέλτιστο" καθορισμό των φορολογικών συντελεστών. Όταν η κυβέρνηση μεταβάλλει κάποιον φορολογικό συντελεστή, αρκετά διαφορετικά πράγματα μπορούν να συμβούν την ίδια στιγμή:

  1. Μηχανικά, ο καθένας πρέπει να πληρώσει περισσότερους ή λιγότερους φόρους για την περιουσία που ούτως ή άλλως κατείχε πριν τη μεταρρύθμιση, και, αντίστοιχα, η κυβέρνηση λαμβάνει περισσότερα ή λιγότερα έσοδα. ("Μηχανικές επιπτώσεις")
  2. Τα άτομα μπορεί να ανταποκριθούν / αντιδράσουν στην αλλαγή των συντελεστών, για παράδειγμα με το να αποταμιεύσουν περισσότερα ή λιγότερα. "Αποταμίευση" σημαίνει ότι τα άτομα δεν ξοδεύουν τα χρήματά τους καταναλώνοντας, αλλά αντίθετα επενδύουν σε αποταμιευτικούς λογαριασμούς, ακίνητα, μετοχές, κεφάλαια, κλπ. Μπορεί επίσης να ανταπαντήσουν αλλάζοντας το πόσο πολύ κρύβουν τα πραγματικά τους περιουσιακά μεγέθη. Τα παραπάνω μπορούν να επηρεάσουν (α) τα φορολογικά έσοδα, (β) αυτούς που αλλάζουν τη συμπεριφορά τους, και (γ) άλλα άτομα. ("Συμπεριφορικές επιπτώσεις")
  3. Αλλαγές στη συμπεριφορά των ατόμων μπορούν να οδηγήσουν σε μεταβολές στις τιμές της αγοράς ή στα επιτόκια, και αυτό με τη σειρά του μπορεί να ζημιώσει ή ευνοήσει κάποιους. ("Επιπτώσεις τιμών")

Πώς τα παραπάνω λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς μας;

1. Μηχανικές επιπτώσεις

Αυτό είναι το απλούστερο, αλλά και το σημαντικότερο ταυτόχρονα κομμάτι των υπολογισμών μας. Για να υπολογίσουμε τις μηχανικές επιπτώσεις, χρησιμοποιούμε πληροφορίες για την κατανομή πλούτου που είναι διαθέσιμες από τη Survey of Consumer Finances (SCF). Το πιθανότερο είναι ότι υπο-εκτιμούμε τις μηχανικές επιπτώσεις στα φορολογικά έσοδα της κυβέρνησης, όπως επίσης υπο-εκτιμούμε τον πλούτο των πολύ πλούσιων νοικοκυριών.

2. Συμπεριφορικές επιπτώσεις:

a) ... στα φορολογικά έσοδα της κυβέρνησης:

Όταν τα άτομα αποταμιεύουν λιγότερο ή αρχίζουν να υπεκφεύγουν φόρους με μεγαλύτερη συχνότητα μετά από μια αύξηση στους συντελεστές φορολογίας περιουσίας, η κυβέρνηση θα κερδίσει λιγότερα σε φορολογικά έσοδα από ό,τι πιστεύουμε με βάση τους μηχανικούς υπολογισμούς μόνο (αφού λιγότερος συνολικά πλούτος δηλώνεται και άρα φορολογείται). Πόσο μεγάλη είναι η επίπτωση αυτής της συμπεριφοράς στα φορολογικά έσοδα είναι δύσκολο να υπολογιστεί εμπειρικά. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι μεγαλύτερη βαρύτητα έχει η αυξανόμενη αποφυγή ή απόκρυψη φόρων, παρά η μειωμένη αποταμίευση. Οι περισσότερες εμπειρικές μελέτες έχουν βρει μικρή ή μηδενική επίδραση της απόδοσης ενός στοιχείου (καθαρό επιτόκιο, νοίκι από ακίνητη περιουσία, μερίσματα μετοχών, κλπ.) πάνω στο πόσο τα άτομα αποταμιεύουν πραγματικά.1

Βασίζουμε τους υπολογισμούς μας στην υπόθεση ότι, εξαιτίας της αποφυγής φορολόγησης από μερικούς πολίτες, οι αυξήσεις στα φορολογικά έσοδα της κυβέρνησης είναι χαμηλότερες κατά περίπου 20% από ό,τι συνιστούν οι παραπάνω μηχανικοί υπολογισμοί. Ο αριθμός αυτός πιθανότατα υπερ-εκτιμά τις συμπεριφορικές επιπτώσεις της αύξησης των φόρων. Αν υπάρχει αυστηρότητα στη συλλογή των φόρων, τότε ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι μικρότερος.

b)... σε αυτούς που αλλάζουν τη συμπεριφορά τους:

Όταν τα άτομα αποταμιεύουν λιγότερο ή ξεκινούν να εκφεύγουν φόρους με μεγαλύτερη συχνότητα μετά από μια αύξηση των φόρων περιουσίας, τότε μπορεί στην πραγματικότητα να ευνοούνται σε σχέση με το τι θα πλήρωναν κανονικά με βάση τους μηχανικούς υπολογισμούς παραπάνω. Εξάλλου, θα μπορούσαν να κάνουν ό,τι ακριβώς έκαναν πριν την αύξηση του φόρου (δηλαδή να αποταμιεύουν το ίδιο, ή να δηλώνουν την περιουσία τους με την ίδια ακρίβεια), αλλά επέλεξαν να μην το κάνουν αυτό. Σε αυτό το μήκος κύματος, μπορεί να δειχθεί ότι οι συμπεριφορικές επιπτώσεις μπορούν στην πράξη να αγνοηθούν όταν υπολογίζεται η επίπτωση της φορολογικής αύξησης στα άτομα.

c)... σε άλλα άτομα:

Σε μια ανταγωνιστική αγορά με δικαιώματα στην ιδιοκτησία, όπως η αγορά κεφαλαίου των ΗΠΑ, οι ιδιοκτήτες κεφαλαίου (αποταμιεύσεις, ακίνητη περιουσία, μετοχές, κλπ.) σε γενικές γραμμές αποκομίζουν ολόκληρη την απόδοση του κεφαλαίου τους. Σε αντίθεση με ό,τι συχνά λέγεται, κανείς άλλος δεν κερδίζει με τη συμμετοχή αυτών των ατόμων στην αγορά κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, κάνεις άλλος δεν επηρεάζεται άμεσα από τις μεταβολές στη συμπεριφορά αυτών των ατόμων.

3. Επιπτώσεις στις τιμές και τα επιτόκια:

Καταρχήν, μια μεταβολή στη φορολόγηση του πλούτου / της περιουσίας μπορεί να μεταβάλει την αποταμίευση σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεαστεί το διαθέσιμο κεφάλαιο στην οικονομία, και συνεπώς το επιτόκιο. Στην πράξη όμως μια τέτοια μεταβολή θα ήταν πολύ μικρή. Δύο λόγοι για αυτό είναι (i) το κεφάλαιο μετακινείται εύκολα από χώρα σε χώρα και η αλλαγή στην αποταμίευση μιας χώρας θα έχει αμελητέα επίπτωση στο παγκόσμιο κεφάλαιο, και (ii) οι συμπεριφορικές επιπτώσεις του επιτοκίου στην αποταμίευση (σε αντίθεση με τις επιπτώσεις της αποφυγής φόρων) είναι εμπειρικά πολύ μικρές. Ακολουθώντας λοιπόν μια τυπική πρακτική στην οικονομική βιβλιογραφία, για τους υπολογισμούς μας υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν καθόλου επιπτώσεις λόγω τιμών.

Βασιζόμενοι στις διαφορετικές παραπάνω επιπτώσεις μπορούμε να γνωρίζουμε πόσο επηρεάζεται ένα άτομο ή ένα νοικοκυριό στην οικονομία από τη φορολογική μεταρρύθμιση. Για να υπολογίσουμε την επίπτωση σε "ολόκληρη την οικονομία", πρέπει με κάποιο τρόπο να προσθέσουμε τις επιμέρους επιπτώσεις σε κάθε άτομο στην οικονομία. Προφανώς όμως ένα επιπλέον ευρώ για ένα φτωχό άτομο δεν είναι το ίδιο με ένα επιπλέον δολάριο για ένα πλούσιο άτομο. Δεν έχει κανένα νόημα να πούμε ότι €100 για κάποιον που βγάζει €10.000 το χρόνο είναι ίδια με €100 για κάποιον που βγάζει €100.000. Πρέπει να σταθμίσουμε διαφορετικούς ανθρώπους και να επιλέξουμε πόσο βάρος δίνουμε στους φτωχούς και πόσο στους πλούσιους. Αυτά τα σταθμά σχετίζονται περισσότερο με έννοιες όπως η δικαιοσύνη στην κατανομή κλπ, για τις οποίες οι οικονομολόγοι δεν γνωρίζουν περισσότερα από ό,τι κάποιος άλλος. Εντέλει, αυτό είναι ουσιαστικά θέμα "επιλογής μιας πλευράς" – ποιος πιστεύουμε θα πρέπει να λάβει περισσότερο εισόδημα και ποιος όχι;
Έχοντας τα παραπάνω υπόψη, οι οικονομολόγοι συζητούν στη συνέχεια τις "επιπτώσεις μιας φορολογικής μεταρρύθμισης στην κοινωνική ευημερία". Οι επιπτώσεις αυτές είναι το σταθμισμένο άθροισμα των επιμέρους επιπτώσεων στα άτομα της οικονομίας. Οι οικονομολόγοι λένε ότι ένας φορολογικός συντελεστής είναι "βέλτιστος" εάν καμία επιπλέον αλλαγή δεν είναι δυνατή έτσι ώστε να "αυξηθεί η κοινωνική ευημερία".
Στην ιστοσελίδα αυτή δείχνουμε το πόσο θα κέρδιζαν ή θα έχαναν τα διαφορετικά άτομα της οικονομίας από την φορολογική μεταρρύθμιση που προτείνετε εσείς. Είναι όμως δικό σας θέμα το να αξιολογήσετε τα επιμέρους κέρδη και τις ζημιές.

1 Για επιπλέον πληροφορίες αναφορικά με την εμπειρική βιβλιογραφία πάνω στο εν λόγω θέμα, δείτε: Bernheim, B. D. (2002): Taxation and saving, στο: Handbook of public economics, 3 και Attanasio, O. P./Wakefield, M. (2010): The effects on consumption and saving of taxing asset returns, στο: Dimensions of tax design: the Mirrlees review, και συγκεκριμένα το κεφάλαιο 7.3.3.

Πρόσθετη βιβλιογραφία:

Saez, E. (2001). Using elasticities to derive optimal income tax rates. Review of Economic Studies, 68(1): 205–229

Chetty, R. (2009). Sufficient statistics for welfare analysis: A bridge between structural and reduced-form methods. Annual Review of Economics, 1(1): 451–488.

Mirrlees, J. et al. (2010, Hg.). Dimensions of tax design: the Mirrlees review. Oxford University Press.